ظـریـــف بــیـن

جمهوری اسلامی ایران با هدف تثبیت جایگاه خود در جهان به‌عنوان کشوری مقتدر در همه ابعاد، با تمرکز بر شتاب و پیشرفت علمی کشور در دهه گذشته به افتخارات فراوانی دست‌یافته است و تأثیر این یافته‌ها در توسعه علم و صنعت مشاهده می‌شود. گاهی عده‌ای تحقیقات علمی را کم تأثیر و غیرکاربردی در صنعت و پیشرفت مملکت عنوان می‌کنند که این‌گونه کم‌لطفی‌ها و بی‌مهری‌ها ضربه مهلکی به روند رو به توسعه علوم و تحقیقات در سال‌های اخیر وارد کرده است.

بنا به آمارها و گزارش‌های منتشرشده توسط مراجع و مراکز معتبر داخلی و خارجی، گفتگوی مسئولین و مهم‌تر از همه بیانات اخیر رهبری در خصوص رسیدن کشور به رتبه‌ی بالای علمی در سال‌های پیش که آن را ناشی از شتاب فوق‌العاده‌ی کار در گذشته دانستند، می‌توان به این نتیجه رسید که ظرفیت عظیمی در بدنه علمی ایران وجود دارد که در دولت کنونی مغفول مانده است. عدم توجه به پیشرفت علمی در دو سال اخیر می‌تواند ناشی از موارد مختلفی باشد که در ادامه این نوشتار بخشی از این دلایل بررسی می‌شود.
باید توجه داشت که افزایش شتاب پیشرفت علمی کشور در اوج فشار تحریم‌های ظالمانه و غیر مشروع غرب علیه جمهوری اسلامی ایران تحقق‌یافته که خود حاکی از زانو زدن این تحریم‌ها در مقوله پیشرفت علمی است. با وجود تأکید فراوان رهبر معظم انقلاب به حمایت از توان داخلی و تمکین‌های متعدد مسئولین دولت یازدهم، همچنان سکان‌داران دولت تدبیر و امید میل و رغبت چندانی نسبت به کمک به تحقیقات علمی و شتاب‌دهی در امر نوآوری از خود نشان نداده‌اند.
گره زدن زلف تحریم‌ها به مشکلات اقتصادی و معیشتی و عدم توجه به تولیدات داخل چه در بحث صنعت و چه پیرامون توسعه دانش، یکی از دلایلی است که بیشتر توجه‌ها از سوی مسئولین به خارج از کشور تمرکزیافته و این موضوع باعث دلسردی دانشمندان و کارشناسان داخلی در حوزه‌های گوناگون شده است. حال آنکه مشاهده می‌کنیم وعده‌های دولتی‌ها در زمینه پیشرفت در علم نه تنها محقق نشده است بلکه با اتخاذ سیاست‌های نامناسب، کشور ایران با وجود تثبیت نسبی در رتبه پیشرفت علمی، اما در امر شتاب این پیشرفت عقب‌مانده است.
مورد دیگر که باعث شده است در سال‌های اخیر دانشگاه‌ها از ظرفیت واقعی خود در زمینه‌های علمی و سازندگی عقب بماند ورود تفکرات صرف سیاسی با اهداف خاص و تاخت و تاز برخی برای برآورده نمودن مطالبات جناحی خود عنوان می‌شود. گروه‌های تندرو در اصلاحات که به دلیل آنچه خود داشتن پایگاه اجتماعی در دولت فعلی اذعان می‌کنند، روز به روز سهم خواهی بیشتری از وزارت علوم دارند که این موضوع مانند سم و آفتی در حال رخنه به لایه‌های بالایی وزارتخانه است و با حاشیه‌سازی به دنبال دستیابی به اهداف سیاسی هستند.
نمونه بارز این سیاسی بازی و حاشیه‌سازی همان‌گونه که در بیانات اخیر رهبری به آن پرداخته شد مسئله بورسیه‌ها بود که ایشان با اشاره به ایجاد جنجال در این مسئله افزودند: «این سم برای محیط علمی است که بایستی با آرامش کار خودش را دنبال بکند. این سم را متأسفانه افرادی بر اساس همان پایه‌های بینش فکریِ مبنی بر سیاسی‌کاری و سیاست‌بازی به کام دانشگاه کشور ریختند.»
بهنام پیشوا